Polityczne rozgrywki – „Zdrada" Lilji Sigurdardóttir

Lilja Sigurdardóttir, autorka docenionego przez polskich czytelników cyklu Reykjavik Noir, tym razem przedstawia intrygującą historię z politycznej sceny Islandii. Główna bohaterka „Zdrady" – Ursula Aradottir – obejmuje stanowisko ministra spraw wewnętrznych po tym, jak jej poprzednik ustąpił z urzędu ze względu na pogorszenie stanu zdrowia. Ursula przyjmuje zadanie z entuzjazmem, nie spodziewając się, jak szybko w nowej pracy napotka na szereg trudności, które wpłyną na jej życie zawodowe i prywatne.

Opowieść na wiele głosów

Autorka „Zdrady" przedstawia historię Ursuli z kilku punktów widzenia: jej samej, pracownicy ministerstwa Stelli, kierowcy i ochroniarza Gunnara oraz włóczęgi Petura. Każdy z bohaterów odegra istotną rolę podczas rozplątywania sieci manipulacji i tajemnic, w jakie zostanie wciągnięta główna bohaterka powieści.
Ursula, po kilku latach spędzonych na działalności charytatywnej w Syrii i Liberii, postanowiła wrócić do Islandii. Czuje, że zaniedbała rodzinę, i chciałaby im to wynagrodzić. Jednak z trudnością odnajduje się w islandzkiej rzeczywistości: „Od kiedy wrócili do domu była wciąż niezadowolona, odnosiła wrażenie, że nie stąpa po ziemi i całe życie mija w jednym wielkim otępieniu. (...) myślała, że zawsze będzie się udzielać w organizacjach pomocowych, gdzieś na rozgrzanym piasku, pocąc się i każdym porem rozgrzanej skóry czując, że jej życie ma sens". Traumatyczne doświadczenia z obozów dla uchodźców i pogrążonej w epidemii eboli Liberii wywarły na Ursulę destrukcyjny wpływ. Czuje się emocjonalnie wypalona i nie jest w stanie okazać najbliższym miłości. Jej małżeństwo przeżywa kryzys, a mimo że Ursula zna jego źródło, nie potrafi otworzyć się przed mężem w obawie, że go zrani. Objęcie urzędu ministra przywraca jej poczucie sprawczości i celu, dzięki czemu Ursula ma nadzieję, że stopniowo jej życie wróci do normy.
W nowej pracy Ursula poznaje Stellę – młodą kobietę, imigrantkę, która otrzymała stanowisko sprzątaczki w ministerstwie w ramach pracy społecznej. Stella mieszka w Islandii od dziecka, ale nigdy nie poczuła się w pełni zasymilowana. Jej egzotyczna uroda wyróżnia ją z tłumu, przez co Stella bywa brana za turystkę. Żyje z dnia na dzień, wynajmuje pokój w mieszkaniu dzielonym z polskimi robotnikami, a w weekendy imprezuje, eksperymentując z używkami.
Życiowym celem Gunnara jest samodoskonalenie się i ochrona innych. Intensywnie ćwiczy na siłowni, by być jak najsprawniejszym fizycznie, medytuje, a głodówki oczyszczające traktuje jako trening ciała i umysłu. Pracuje dla ministerstwa i gdy początkowo Ursula odmawia zatrudnienia kierowcy, Gunnar odbiera to jako osobistą zniewagę. Jednak w końcu ich drogi się krzyżują, a Gunnar staje się jednym z najważniejszych sprzymierzeńców Ursuli.
Petur żyje na ulicy od lat. Uzależniony od alkoholu, schorowany, już nawet nie pamięta, co działo się w jego życiu, zanim dotknął go kryzys bezdomności. Doskonale zna miasto i wie, na czyją bezinteresowną pomoc może liczyć. Gdy Ursula obejmuje stanowisko ministra, a jej zdjęcie trafia do gazet, Petur odkrywa, że kobiecie może grozić niebezpieczeństwo. Zaczyna ją śledzić, ale jego zachowanie zostaje mylnie zinterpretowane. Mimowolnie przysparza Ursuli kolejnych problemów.

Kobieta u władzy

Gdy premier powierza Ursuli urząd ministra spraw wewnętrznych, jego decyzja spotyka się z różnymi reakcjami. Premier zapewnia Ursulę, że zaproponowano jej stanowisko ze względu na umiejętności, jednak społeczeństwo i inni politycy nie zawsze są jej przychylni: „Kobieta na stanowisku sprawia, że hejt jest dwa razy większy. (...) Kobiety u władzy wzbudzają u ludzi najdziwniejsze uczucia". Niektórzy insynuują, że Ursula awansowała dzięki romansowi z premierem, co wywołuje w niej szereg wątpliwości: „Ale czy tak myślą wszyscy ludzie? Że spała z premierem, żeby dostać tekę ministra? Że powodem nie było jej doświadczenie z organizacji pozarządowych i oenzetowskiego komisariatu do spraw uchodźców, lecz jakieś targi z niskich pobudek?".
Ursula zaczyna rozumieć, że kobieta w rządzie musi bardziej dbać o swój wizerunek jako osoby kompetentnej. Dzięki pomocy swojej asystentki Evy, uczy się, jak lawirować między stanowczą postawą a łagodnością. Fakt, że to kobieta objęła stanowisko ministra, docenia Rosa, matka zgwałconej, nastoletniej Katrin Evy. Prosi ona Ursulę o interwencję, gdyż śledztwo w sprawie jej córki utknęło w martwym punkcie. Minister zgadza się jej pomóc i nie odpuszcza, mimo że jej współpracownicy odradzają jej osobiste angażowanie się w tego typu sprawy.
Z każdym dniem Ursula staje przed nowymi wyzwaniami, a jej działania nie zawsze przynoszą pozytywne efekty. Jest prześladowana, w mediach pojawiają się informacje o jej prywatnym życiu, a jej społeczny wizerunek staje się coraz bardziej negatywny.

Rządowe tajemnice

Ursula po swoim poprzedniku przejmuje kilka spraw, spośród których największy priorytet przypisuje się powstaniu nowej trasy szybkiego ruchu. Wyczekiwana z niecierpliwością przez mieszkańców Islandii, stanowiła kartę przetargową w ostatnich wyborach. Obietnica jej wybudowania zapewniła zwycięstwo obecnie rządzącej partii. Okazuje się, że kwestia jej finansowania jest bardzo kontrowersyjna, a ujawnienie szczegółów przetargu mogłoby skompromitować rząd. Gdy Ursula zaczyna się zagłębiać w ten temat, dochodzi do wniosku, że stała się pionkiem w politycznej rozgrywce. Ktoś postanowił zrobić z niej kozła ofiarnego – tylko kto i dlaczego?
W „Zdradzie" podważane są również moralne pobudki działań osób pełniących funkcje publiczne. Ursula odkrywa, jak władza bywa nadużywana do prywatnych celów, często rozmijających się z prawem. Czy poszukiwanie sprawiedliwości ma sens w starciu z korupcją?

Polityczny thriller i lustro aktualnych problemów społecznych

W „Zdradzie" Sigurdardóttir wskazuje na szereg problemów, z jakimi możemy spotkać się obecnie. Powracająca kwestia pomocy humanitarnej dla uchodźców, uzależnienia, trudności z zaufaniem i zbudowaniem związku – to tylko część poruszonej przez pisarkę tematyki, stanowiącej tło dla opisanej historii.
Sigurdardóttir demonstruje, jak łatwo manipuluje się opinią społeczną za pomocą mediów i internetu. Teoretyczna anonimowość w sieci ułatwia oczernianie innych ludzi oraz wzbudzanie w nich poczucia lęku i zagrożenia. Internet, zamiast służyć za źródło informacji, staje się narzędziem wykorzystywanym do personalnych ataków.
„Zdrada" to wciągająca powieść o politycznych intrygach oraz obraz współczesnego społeczeństwa. Dzięki różnorodnym bohaterom, Sigurdardóttir wprowadza czytelników w wielowątkową historię, której kolejne karty odsłaniają tajemnice przeszłości. Jedynie ich rozwiązanie i powrót do wydarzeń sprzed lat mogą pomóc bohaterom uporządkować teraźniejszość.

Źródło cytatów: Lilja Sigurdardóttir, Zdrada, Wydawnictwo Kobiece, Białystok 2021